Jednym z pierwszych flecistów klasycznych, który stosował technikę oddechu permanentnego, był Antonín Mach. Podczas pierwszego etapu konkursu Praska Wiosna w 1959 roku wykonał za kotarą Allemande z Partity na flet solo a-moll Jana Sebastiana Bacha bez przerwy na zaczerpnięcie naturalnego oddechu, szokując tym jury oraz zgromadzoną publiczności.
W latach 70. XX wieku czeski flecista Zdeněk Bruderhans zawarł w programie swoich recitali transkrypcje utworów wymagających zastosowania techniki oddechu permanentnego.
WYKŁAD IV
Oddech permanentny w historii wykonawstwa fletowego
Jednym z pierwszych utworów, w którym wykonawca zobligowany jest to zastosowania techniki oddechu permanentnego, jest utwór Konrada Lechnera Drei Stücke z 1972 roku. Został on zadedykowany francuskiemu wirtuozowi fletu Aurèle Nicoletowi, który zawarł go w swojej publikacji Pro Musica Nova. Studium zum Spielen Neuer Musik (1973).
Stosowanie techniki oddechu permanentnego przydaje się również w wykonaniu innego utworu zawartego w Pro Musica Nova – Lied Heinza Holligera.
W 1974 roku węgierski flecista István Matuz (ur. 1947) po kilku latach poszukiwań nowych efektów brzmienia oraz doskonalenia techniki oddechu permanentnego skomponował Studium 1/974, które następnie nagrał i wydał na płycie The New Flute w 1992 roku. Studium 1/974 wchodzi w skład cyklu sześciu utworów, które Matuz podsumował w następujących słowach:
"Podczas komponowania Studium doszedłem do wniosku, że dla flecisty komponowanie utworów na własny instrument jest nie tylko możliwością, ale po prostu obowiązkiem. Co więcej, w dzisiejszych czasach częściej niż kiedykolwiek odkrywane są nowe dźwięki i techniki. Wyniki tego ciągłego eksperymentowania i odkrywania powinny być upubliczniane poprzez nowe kompozycje – etiudy".*
Studium jest jednym z pierwszych utworów skomponowanych z intencją stosowania przez wykonawcę techniki oddechu permanentnego. Opiera się ono na nieprzerwanym utrzymywaniu i modulowaniu trwającego prawie dziewięć minut dźwięku, będącego bazą dla pojawiających się równocześnie innych efektów akustycznych: równoczesnej gry i śpiewu czy stosowania multifonów.
Kolejnym utworem są skomponowane przez Gergelya Ittzésa (ur. 1969) Projections (1992–1993). Jest to wirtuozowski utwór bazujący na grze świateł. Tak jak obiekt fizyczny rzuca różne cienie w zależności od tego, skąd pochodzi światło i jak pozorne odległości zmieniają się w perspektywie, tak i zróżnicowane są interwały, proporcje i barwy w Projections.
Niezwykle ważną postacią w historii stosowania techniki oddechu permanentnego w grze na flecie jest amerykański flecista Robert Dick.
Jest on autorem wielu cennych publikacji dotyczących współczesnego wykonawstwa fletowego. W roku 1987 wydał on książkę Circular breathing for the flutist.
Jest on autorem wielu kompozycji, w których wymaga on stosowania techniki oddechu permanentnego. Jedną z nich jest Flames must not encircle sides.
Utwór ten składa się z niekończącego się ciągu trylów kolorystycznych, podtrzymywanych przez wykonawcę przy pomocy oddychania permanentnego.
Technikę oddechu permanentnego w swoich kompozycjach stosuje też brytyjski flecista Ian Clarke. Warto wspomnieć jego utwór The Great Train Race na flet solo.
Specjalistą w stosowaniu techniki oddechu permanentnego jest również francuski flecista Patrick Gallois, który wykorzystał cyrkulację w opracowanych przez siebie transkrypcjach na flet solo kaprysów Niccolò Paganiniego. W swoich kompozycjach i podręcznikach wykorzystują ją także Wil Offermans, Tilmann Dehnhard i Rogier de Pijper.
BIBLIOGRAFIA:
Jarząbek N. , Świątek-Żelazna Barbara, Infinity - oddech permanentny, JarmułaMusic 2020.
Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – Kultura w sieci